Pierwszy tydzień grudnia, czyli Europejski Tydzień Autyzmu, to moment na zatrzymanie się i spojrzenie na siebie nawzajem z większą czułością i ciekawością — niezależnie od tego, jak odbieramy świat, jak się komunikujemy i jak działają nasz umysły.

Autyzm jest jednym z nieneurotypowych sposobów funkcjonowania mózgu. To neurorozwojowa odmienność, która wpływa na komunikację, interakcje społeczne oraz sposób odbierania i przetwarzania bodźców. Wiele osób w spektrum posiada również wyjątkowe zdolności — analityczne, twórcze, muzyczne czy językowe — które wzbogacają naszą akademicką wspólnotę.

Czym właściwie jest spektrum autyzmu?

Mówimy „spektrum”, ponieważ autyzm nie wygląda tak samo u każdej osoby. To szeroki wachlarz doświadczeń, zachowań i potrzeb. Aby postawić diagnozę ASD (Autism Spectrum Disorder), specjalista bierze pod uwagę trzy obszary:

komunikację werbalną i niewerbalną,

relacje i interakcje społeczne,

powtarzalne zachowania, rutyny i szczególne zainteresowania.

Warto pamiętać, że autyzm nie zamyka kogoś w określone ramy — to raczej inny sposób doświadczania rzeczywistości. A różne perspektywy są ogromną wartością w środowisku akademickim, które żyje dzięki współpracy i wymianie myśli.

Jak rozpoznać i lepiej zrozumieć autyzm?

Pierwsze cechy autyzmu mogą pojawić się już we wczesnym dzieciństwie, ale u wielu osób diagnoza pada dopiero w okresie szkolnym, na studiach albo nawet w dorosłości.  Nie ma jednego zestawu objawów, ale często pojawiają się:

• trudności w utrzymywaniu kontaktu wzrokowego,
• opóźniony rozwój mowy lub odmienny styl komunikowania się,
• silna potrzeba rutyny, przewidywalności i porządku,
• nad– lub niedowrażliwość na bodźce (np. dźwięki, światło, dotyk),
• trudności w odczytywaniu emocji i intencji innych osób.

To jednak tylko niewielki wycinek tego, kim jest człowiek. Za każdym z tych punktów stoi indywidualna historia, osobowość, marzenia i talenty.

Jak możemy tworzyć wspierającą wspólnotę? 

Różnorodność umysłów i sposobów myślenia może realnie wpływać na to, jak wygląda nasza wspólna przestrzeń.

Co możemy zrobić? 

• Otwierać się na wiedzę – im więcej wiemy o autyzmie, tym łatwiej o empatię i zrozumienie.
• Mówić jasno, spokojnie i konkretnie – wiele osób w spektrum czuje się wtedy bezpieczniej.
• Respektować potrzebę rutyny i granice innych osób – dla niektórych zmiana jest jak nagłe zderzenie z hałasem.
• Nie oceniać pochopnie zachowań – różne reakcje mogą wynikać z przeciążenia sensorycznego, stresu lub potrzeby regulacji.
• Wspierać samostanowienie.

Wczesna diagnoza (pomocny jest m.in. test ADOS-2) i odpowiednie wsparcie rozwojowe mogą znacząco poprawić komfort życia osoby w spektrum. Pomoc może obejmować m.in.: terapię logopedyczną, terapię integracji sensorycznej, terapię psychologiczną lub behawioralną, wsparcie pedagogiczne, dostosowania edukacyjne i środowiskowe.

W środowisku akademickim duże znaczenie mają także: edukacja włączająca, świadome projektowanie zajęć, empatyczna komunikacja oraz przyjazne przestrzenie — takie, które pozwalają uczyć się i pracować w zgodzie z potrzebami.

Bibliografia 

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Baron-Cohen, S. (2020). The Pattern Seekers: How Autism Drives Human Invention. World Health Organization (2022). Autism spectrum disorders. Happé, F., & Frith, U. (2020). Annual Research Review: Looking back to look forward—changes in the concept of autism and implications for future research. Journal of Child Psychology and Psychiatry.